حاکمیت شرکتی در بانک ها و موسسات اعتباری
حاکمیت شرکتی مجموعه ای از مکانیزم ها است که در راستای هم سویی منافع مالکان و مدیران به کار گرفته می شود. تعریف اولیه حاکمیت شرکتی به راهبری شرکتی تمرکز دارد تا کنترل؛ هدف نهایی حاکمیت شرکتی دستیابی به چهار مورد "پاسخگویی" "شفافیت" "عدالت" و "رعایت حقوق ذینفعان" در شرکت است.
عنوان وکیل سپرده گذار موظف هستند تا پول موکل خود را در جایی که بیشترین و سالم ترین (از لحاظ بر گشت سرمایه) بازدهی را دارد سرمایه گذاری و پس از برداشتن حق الوکاله خود، سود مربوط را به موکل خود پرداخت نماید. با این همه تنها بانک هایی موفق هستند که با در نظر گرفتن کلیه جوانب کار و با دور اندیشی، به استقبال خطرات بروند و با مدیریت درست و هدفمند، ریسک ها و به ویژه ریسک های مالی و اعتباری را تبدیل به فرصت های ارزشمند نمایند. هیئت مدیره به نیابت از سهامداران (مالکان) مسئول تعیین خط مشی های اصلی، هدایت شرکت، انتخاب و انتصاب مدیران اجرایی و رسیدگی به تمامی مسائل با اهمیتی می باشد که موفقیت شرکت تحت تأثیر آنهاست. همانطور که پیش تر عنوان شد یکی از اهداف بنیادی راهبری شرکتی، ایجاد ساز و کارهایی است که از طریق آن میتوان تضاد منافع میان مدیران و مالکان (سهامداران) را کاهش داد و از هزینه های نمایندگی کاست. هیئت مدیره شرکت ها به عنوان نقطه عطف راهبری شرکتی نقش بنیادینی را در اداره شرکت ایفا میکنند و سهامداران همواره توجه ویژه ای نسبت به ایشان داشته اند و فعالیت های آنها را به دقت پی گیری میکنند. هیئت مدیره سنگ بنای راهبری شرکتی است.
خدمات موسسه ارزش آفرینان خبره در بخش حاکمیت شرکتی بدین شرح است:
- مطالعه، و شناسایی آخرین رهنمودها و الزامات بانک مرکزی ج.ا.ا در خصوص نظام حاکمیت شرکتی؛
- مطالعه و بررسی ساختار حاکمیتی بانک نمونه در مقطع شروع پروژه؛
- برگزاری دوره های آموزشی برای سطوح مختلف سازمان شامل هیات مدیره، هیات عامل و سایر مدیران به منظور شناسایی و فرهنگ سازی مباحث حاکمیت شرکتی؛
- تدوین سند نظام جامع راهبری شرکتی به همراه دستورالعمل ها و شیوه نامه های اجرایی مربوطه؛
- بازبینی و طراحی ساختار سازمانی بانک بر اساس توصیه ها و رهنمودهای حاکمیت شرکتی؛
- همکاری و مشاوره در تدوین منشور هیات مدیره؛
- طراحی و استقرار نظام راهبری شرکتی در ساختارهای گروهی و مختلط؛
- پیاده سازی الگوی ارزیابی اثربخشی نظام راهبری شرکتی.
کمیته های هیات مدیره
استفاده بیشتر و موثرتر از کمیته های هیئت مدیره، یکی از تغییرات کلیدی در وظایف هیئت مدیره در طی 50 سال اخیر قلمداد می شود. هیئت مدیره در کل مسئول ایفای وظیفه امانت داری در قبال ذی نفعان به ویژه سهامداران شرکت است. هیئت مدیره می تواند وظیفه نظارتی خود را از طریق کمیته های هیئت مدیره انجام دهد. این کمیته ها به هیئت مدیره اجازه می دهند کار های محوله را بین اعضای هیئت مدیره تقسیم کرده و همچنین اعضای هیئت مدیره دانش تخصصی خود را در زمینه ای خاص بهبود بخشیده و به کار گیرند. مطابق الزامات و دستورالعمل های بانک مرکزی ج.ا.ا بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی ملزم به ایجاد کمیته های تخصصی تحت نظارت مستقیم هیات مدیره می باشند که از آن جمله می توان به کمیته حسابرسی ـ کمیته عالی مدیریت ریسک ـ کمیته تطبیق ـ کمیته کمیته عالی فناوری اطلاعات ـ کمیته جبران خدمات، نام برد.
خدمات موسسه ارزش آفرینان خبره در خصوص کمیته های هیات مدیره بدین شرح می باشد:
- کسب شناخت اولیه از کمیته های بانک نمونه در تطابق با الزامات حاکمیت شرکتی؛
- همکاری و مشاوره در تهیه و ارائه پیشنهاد به هیات مدیره بانک بابت ایجاد و جایگذاری کمیته های تخصصی در چارت سازمانی بانک مطابق آخرین رهنمودها و الزامات بانک مرکزی ج.ا.ا؛
- تدوین منشور و شیوه نامه فعالیت کمیته های هیات مدیره بر اساس جایگاه تبیین شده در ساختار سازمانی؛
- همکاری و مشاوره در انتخاب ارکان کمیته های هیات مدیره مطابق دستورالعمل صادره بانک مرکزی با عنوان تایید صلاحیت اعضای کمیته های هیات مدیره؛
- مشاوره در تدوین دامنه فعالیت، برنامه های سالانه و تقویم کاری کمیته های هیات مدیره، و برقراری خطوط گزارشگری واحدهای ذیربط؛
- همکاری و مشاوره بابت تهیه سند شرح وظایف و شرح شغل کمیته های هیات مدیره.
هیات عامل
یک هیئت مدیره اثر بخش به طرح جانشین پروری به عنوان فعالیتی همیشگی و رو به بهبود می نگرد که بخشی از فرایند وسیع تر تفکر قانونمند در مورد استراتژی ها و ورود تهدیدات رقابتی جدید است که این موضوع تعیین مهارت های مدیران ارشد اجرایی در جامۀ عمل پوشاندن به استراتژی ها و راهبردهای شرکت را شامل می شود. چنین هیئت مدیره هایی می دانند که شرکت چه فعالیت هایی را به عنوان پایه ای برای توسعۀ مزیت رقابتی انتخاب کرده اند. طرح جانشین پروری یک فرایند پویاست، و یک برنامه ریز مؤثر جایگزینی فرایندی مستمر برای بهینه سازی رهبری شرکت می باشد که هدف آن، شناسایی و پرورش تعداد افرادی زبده ماهر با صفات و تجارب لازم برای احراز شغل های کلیدی رهبری ـ از جمله هیات عاملی ـ بوده و در عین حال انتخاب و پرورش تعداد افراد با استعداد است که بتوانند نیاز های بعدی شرکت را برآورده سازند.
خدمات موسسه ارزش آفرینان خبره در بخش هیات عامل به شرح ذیل می باشد:
- همکاری و مشاوره در تنظیم سند منشور، و شرح وظایف هیات عامل؛
- گروه بندی وظایف و فعالیت های بانک، و مشاوره در واگذاری برخی از وظایف از سوی رئیس هیات عامل (مدیرعامل) به اعضای هیات عامل؛
- همکاری و مشاوره بابت تدوین ساختار سازمانی در سطح هیات عامل؛
- ارائه پیشنهاد در ایجاد و فعال سازی کمیته های سطح هیات عامل؛
- ایجاد شیوه نامه ارزیابی اثربخشی کمیته های هیات عامل.
کنترل های داخلی
کنترل های داخلی فرآیندی است که توسط هیات مدیره واحد تجاری، مدیریت و دیگر کارکنان آن برای کسب اطمینان معقول از دستیابی به اهداف مربوط به عملیات، گزارشگری و رعایت، طراحی و مستقر شده است. از جمله چارچوب های کنترلی به رسمیت شناخته در سطح بین المللی و مورد تایید مقامات نظارتی کشور همچون سازمان بورس و اوراق بهادار، بانک مرکزی ج.ا.ا، و بیمه مرکزی ج.ا.ا؛ چارچوب یکپارچه تدوین شده توسط کمیته سازمان های حامی کمیسیون ترودوی موسوم به کوزو (COSO) می باشد که مقبولیت وسیعی در جهان پیدا کرده است و از آن به عنوان چارچوبی راهنما برای طراحی، اجراء و ارزیابی اثربخشی کنترل های داخلی استفاده می شود.
خدمات موسسه ارزش آفرینان خبره در چارچوب کنترلهای داخلی به شرح ذیل می باشد:
- شناسایی و ارزیابی اولیه از کنترل های داخلی بانک به منظور برنامه ریزی جامع؛
- همکاری و مشاوره در طراحی ساختار سازمانی با در نظر گرفتن چارچوب های الگوی کوزو (COSO)
- مشاوره و همکاری در تدوین چک لیست ارزیابی کنترل داخلی الگوی کوزو به تفکیک اجزای کنترل داخلی شامل: محیط کنترلی، مدیریت ریسک، فعالیت های کنترلی، اطلاعات و ارتباطات، نظارت
- شناخت و مستندسازی چرخه های معاملاتی و فرآیندهای هر کسب و کار به شیوه شرح نوشته و یا ترسیم فلوچارت
- همکاری و مشاوره در انتخاب و توسعه فعالیت های کنترلی اعم از فعالیت های کنترلی حاکم بر گزارشگری مالی و کنترل های حاکم بر فن آوری اطلاعات، به همراه خط مشی ها و رویه های مرتبط؛
حسابرسی داخلی
تشکیل شرکت های سهامی و مشارکت تعداد به نسبت زیاد سرمایه گذاران در بازار سرمایه، تحولاتی را در مناسبات سهامداران و مدیران حرفه ای اینگونه شرکت ها ایجاد کرده است. به موازات ایجاد این تحول با اهمیت وظایف حسابرسان توسعه یافته است. از اینرو در سالهای اخیر همگام با حسابرسی مالی، حسابرسی عملیاتی و حسابرسی داخلی نیز نقش پررنگی در شرکت ها بر عهده گرفته است. حسابرسی داخلی یک فعالیت مستقل و بیطرفانه اطمینان بخش و مشاوره است که به منظور ارزش افزایی و بهبود عملیات یک سازمان طراحی و اجرا می شود. حسابرسی داخلی با اعمال رویکردی سیستماتیک و نظام مند از طریق ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای مدیریت ریسک، کنترل و نظام راهبری، سازمان را در دستیابی به اهدافش یاری می نماید.
فرآیند عملیات حسابرسی داخلی
به منظور ارزش افزایی و بهینه سازی عملیات واقعی، خدمات اطمینان بخش و مشاوره ای داخلی باید به گونه ای سیستماتیک و نظام مند انجام شود. سه مرحله اساسی در فرآیند عملیات حسابرسی داخلی عبارتند از: برنامه ریزی کار ـ اجرای کار ـ انتقال نتایج کار و پی گیری است. فعالیت های هر مرحله به شرح ذیل فهرست می گردد.
مرحله برنامه ریزی: تعیین اهداف و دامنه کار ـ شناخت واحد مورد رسیدگی شامل اهداف و ادعاهای واحد مورد رسیدگی ـ شناسایی و ارزیابی ریسک ها ـ شناسایی کنترل های کلیدی ـ ارزیابی کفایت طراحی کنترل های داخلی ـ تهیه یک طرح آزمون ـ تهیه برنامه کار ـ تخصیص منابع کار.
مرحله اجراء: اجرای آزمون ها برای جمع آوری شواهد ـ ارزیابی شواهد جمع آوری شده و نتیجه گیری ـ توسعه و ثبت مشاهدات و فرموله کردن پیشنهادات.
مرحله انتقال نتایج و پی گیری ها: انجام ارزیابی مشاهدات و گسترش فرآیند ـ برقراری و ایجاد ارتباطات و انتقال نتایج میان دوره ای و مقدماتی ـ برقراری ارتباطات و انتقال نتایج نهایی کار ـ توزیع رسمی و غیر رسمی نتایج نهایی آخرین گزارشات ـ اعمال نظرات و انجام روشهای پی گیری.
خدمات موسسه ارزش آفرینان خبره در پیاده سازی فرآیند حسابرسی داخلی به شرح ذیل است:
- شناخت از جایگاه، دامنه و شیوه نامه های فعالیت حسابرسی داخلی بانک؛
- مشاوره و همکاری در ایجاد و تشکیل واحد حسابرسی داخلی مطابق الزامات حاکمیت شرکتی؛
- تدوین منشور و شیوه نامه اجرایی فعالیت حسابرسی داخلی مطابق استانداردهای بین المللی کار حرفه ای حسابرسی داخلی؛
- همکاری و مشاوره در پیاده سازی شیوه تهیه و تدوین برنامه سالانه فعالیت حسابرسی داخلی؛
- تهیه و ارائه الگوی تعیین حساب ها و فرآیندها در سطح واحدهای سازمانی و فرآیندهای بانک؛
- تدوین انواع چک لیست های حسابرسی برای مراحل مختلف حسابرسی مشتمل بر مرحله برنامه ریزی ـ مرحله اجراء ـ مرحله گزارشگری و انتقال نتایج؛
- مشاوره و همکاری در تهیه الگوی گزارشگری و تدوین فرآیند پی گیری گزارشات و یافته های حسابرسان؛
رعایت قوانین و مقررات (تطبیق)
مدیریت ریسک عدم رعایت قوانین و مقررات اخیراً در بانک ها و موسسات اعتباری بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از جمله خطرات تطبیق، احتمال زیان ناشی از تحمیل جرایم مجازات های قانونی و آسیب رساندن به شهرت بانک به سبب عدم رعایت قوانین و مقررات بالادستی از جمله قوانین پولی و بانکی، قوانین مالیاتی و ...، می توان برشمرد. مدیریت ریسک تطبیق به عنوان اجزای راهبری شرکتی از اهمیت وافری برخوردار بوده و الزامات متعددی از سوی بانک مرکز ج.ا.ا در راستای جایگاه سازمانی واحد مزبور و شیوه نامه ارزیابی مدیریت ریسک تطبیق صادر نموده است.
خدمات موسسه ارزش آفرینان خبره برای استقرار نظام مدیریت ریسک تطبیق به شرح ذیل می باشد:
- همکاری و مشاوره در ایجاد و جایگذاری کمیته تطبیق و واحد رعایت قوانین و مقررات در ساختار سازمانی بانک؛
- ارائه پیشنهاد برای عضویت ارکان کمیته تطبیق مطابق آخرین الزامات بانک مرکزی؛
- تدوین منشور فعالیت، خط مشی رعایت قوانین و مقررات، و دامنه فعالیت واحد تطبیق؛
- همکاری و مشاوره در تدوین چک لیست های ارزیابی و آزمون ریسک تطبیق؛
- همکاری و مشاوره بابت تهیه بانک اطلاعاتی از قوانین و مقررات بالادستی مرتبط با حوزه کاری تطبیق؛
- مشاوره و همکاری در تهیه الگوی گزارشگری و تدوین فرآیند پی گیری گزارشات و یافته ها؛
مدیریت ریسک
بانک ها مانند هر موسسه دیگر در معرض ریسک های عملیاتی کلاسیک مانند زیرساختی، مشکلات تامین، ریسک های محیطی و غیره قرار دارند. ریسک های معمول تر و مهم تر برای یک بانک ریسک های مالی هستند که بانک به واسطه کارکردهای اصلی خود یعنی تبدیل دارایی و کارگزاری متحمل می شود. یک بانک ذخیرره مالی خود را با جذب سپرده ها، استقراض در بازار بین بانکی یا انتشار ابزارهای بدهی افزایش می دهد. بانک ها در معررض ریسک اعتباری، ریسک بازار، ریسک عملیاتی، ریسک نرخ بهره و بازار قرار دارند. مدیریت مناسب این ریسک ها یک موضوع کلیدی برای کاهش ریسک عایدی های بانک، کاهش ریسک ناتوانی بانک در پرداخت دیون و همچنین کاهش ریسک ناتوانی بانک در بازپرداخت به سپرده گذاران است. ریسک اعتباری آشکارترین ریسکی است که یک بانک به واسطه نوع فعالیتش با آن مواجه است. ریسک اعتباری به ریسک نکول قرض گیرنده اشاره دارد. بانک ها برای سرمایه گذاری در بازار موضعی نسبت به آن اتخاذ می کنند یا برای پوشش ریسک موضع خود را تا حدودی تغییر می دهند. ریسک عملیاتی ریسک زیان مستقیم و غیرمستقیم ناشی از فرآیندها، افراد یا سیستم های داخلی نامناسب یا رخدادهای خارجی است. ریسک نقدینگی، ریسک ناتوانی بانک در تامین کارای جریان های نقدی و الزامات وثیقه ای پیش بینی شده و نشده حال و آینده بدون تحت تاثیر قرار گرفتن عملیات روزانه یا شرایط مالی اش است. گام های اصلی مدیریت ریسک به ترتیب شامل: شناسایی ـ اندازه گیری ـ بهبود ریسک ـ اجرای راهبرد مدیریت ریسک ـ ارزیابی، دسته بندی می گردد.
خدمات موسسه ارزش آفرینان خبره در حوزه مدیریت ریسک به شرح زیر است:
- همکاری و مشاوره در ایجاد ساختار سازمانی، منشور و شرح وظایف واحد مدیریت ریسک و کمیته های فرعی ریسک؛
- همکاری و مشاوره در ایجاد و فعال سازی کمیته های فرعی مدیریت ریسک؛
- مشاوره در پیاده سازی حداقل الزامات مدیریت ریسک نقدینگی، ریسک اعتباری، ریسک عملیاتی و ریسک فناوری اطلاعات مطابق الزامات بانک مرکزی ج.ا.ا؛
- ایجاد الگوی بهینه از نحوه شناسایی، ارزیابی و مدیریت انواع ریسک های پیش روی صنعت بانکداری.
بی شک یکی از با اهمیت ترین رخدادهای اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم تشکیل شرکت های بزرگ و تفکیک مالکیت از مدیریت بود. راهبری شرکتی از طریق تمرکز بر کاهش و یا تعدیل این تضاد منافع و به تبع آن کاهش هزینه های نمایندگی، منجر به افزایش ارزش در بلندمدت خواهد شد. ماهیت ویژه بانکداری نیازمند محافظت عمومی از سپرده گذاران است. در قرارداد های سپرده گذاری بانکی، بین بانک و سپرده گذار رابطه وکیل و موکل برقرار است؛ به عبارت دیگر بانک ها به عنوان وکیل سپرده گذار موظف هستند تا پول موکل خود را در جایی که بیشترین و سالم ترین (از لحاظ بر گشت سرمایه) بازدهی را دارد سرمایه گذاری و پس از برداشتن حق الوکاله خود، سود مربوط را به موکل خود پرداخت نماید.
تمامی حقوق این وب سایت متعلق به موسسه ارزش آفرینان خبره می باشد.
